W wielu miastach jest kryzys samorządu. O tym trzeba mówić wprost i głośno. Kryzys w miastach na prawach powiatu , ale nie tylko wynika z przerostu uprawnień władzy wykonawczych nad stanowiącą. Rada gminy czy miasta przestała być reprezentantem mieszkańców a atała się elementem układu, który bardziej jest wspólnotą interesów niż wspólnotą mieszkańców. Wiele miast tworzonych było na zasadzie przyłączania sąsiednich miasteczek lub gmin, nie pytając mieszkańców o zgodę. To wychodzi teraz. Połączenie zadań gminy i powiatu, tylko jeden zapis o miastach na prawach powiatu w Ustawie o samorządzie powiatowych sprawia wrażenie, że reforma administracyjna zapomniała o regulacjach prawnych dla miast i powstał bubel prawny, który skutkuje obecnie wieloma konfliktami, które częściowo wynikają z pozbawienia praw części mieszkańców, zwłaszcza dzielnic peryferyjnych. Przerost wladzy i klientelizm to zjawiska zbyt często wystepujące.
Ogłoszone przez Związek Miast 21 postulatów to propozycje, które jeszcze pogłębią kryzys. Wzmocnienie władzy prezydentów miast i osłabienie władzy centralnej posluży do demontażu państwa i rozbicia na udzielne księstwa. To działanie niebezpieczne.
To co proponujemy, to działania w innym kierunku. Absolutnie to nie są propozycje stojące przeciw tym 21 postulatom. To działanie mające zupełnie inny charakter. Te propozycje to są marzenia o innym państwie, o innych mechanizmach funkcjonowania wspólnoty samorządowej. Stanowią tylko wycinek potrzebnych działań, sa bardziej przykładem, co można zrobić, niż próbą reformy. Bardziej próbą dyskusji i głosem sprzeciwu niż receptą. Wynikają z doświadczeń i to głównie tych negatywnych. Część działań wymaga również zmiany konstytucji.
Stowarzyszenie Samorządne Strzemieszyce wielokrotnie występowało publicznie o pomoc w rozwiązaniu problemów ochrony środowiska
w dzielnicy Dąbrowy Górniczej. Były liczne protesty, wizyty w Sejmie i w Kancelarii Prezydenta RP. Osiągnęliśmy niewiele. Nagłośniliśmy problemy,
ale dalej one pozostały. Nie mamy pomocy z instytucji powołanych do przestrzegania prawa. W tym oraz w partykularnych interesach samorządów gminnych czy też w jego bezczynności widzimy główne przyczyny bezradności i obecnego stanu. Proponujemy zmiany w przepisach, które mogą zmienić regulacje i poprawić funkcjonowanie instytucji i samorządu oraz zwiększyć wpływ obywateli na rozwiązywanie problemów, które ich dotyczą. Oto zaproponowane 21 postulatów:
- Wprowadzić w Ustawie prawo ochrony środowiska w art. 3 podpunkt 50 uzupełnienie zapisu definicji zrównoważonego rozwoju
Art. 3.: 50) zrównoważonym rozwoju – rozumie się przez to taki rozwój społeczno- -gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Dopisać: Rozwój społeczno-gospodarczy nie może doprowadzić do zagrożeń zdrowotnych mieszkańców i powstania na skutek podejmowanych działań czynników trwale wywołujących te zagrożenia lub stwarzających ryzyko ich wystąpienia. Podstawą systemu przyrodniczego jest człowiek, jego warunki życia i stworzenie jak najlepszych warunków do rozwoju dla przyszłych pokoleń.
- Proponuję stworzenie Sejmików Miejskich w miastach na prawach powiatu złożonych z radnych Rad Dzielnic i z radnych Rady Miasta. Upoważnić Sejmik do udzielania absolutorium prezydentowi
za wykonanie budżetu oraz zobowiązać prezydentów do przedstawiania planów budżetowych Sejmikowi.
- Wprowadzić ustawowe zapisy o Radach Dzielnic w miastach na prawach powiatu obejmujące:
- Obowiązek tworzenia rad dzielnic
- Zniesienie progów frekwencji przy wyborach
- Głosowanie na ilość kandydatów na karcie wyborczej maksymalnie do liczby członków rady
- Upoważnić Rady Dzielnic do ustalania list preferencyjnych inwestycji i remontów w dzielnicy oraz do rozdziału 20% budżetu gminy na inwestycje dzielonych na dzielnice według ilości mieszkańców i wielkości obszaru
- Umożliwić udział przedstawicieli Rady Dzielnicy w komisjach konkursowych instytucji działających w dzielnicy
- Ustalić obligatoryjne konsultowanie uchwał dotyczących dzielnicy
- Wprowadzić budżet na potrzeby dzielnicy do dyspozycji Rady Dzielnicy
- Zwiększyć uprawnienia radnych Rad Miasta i Rad Gminy poprzez:
- Stworzenie możliwości tworzenia zespołów radnych na wzór zespołów parlamentarnych
- Przywrócenie możliwości przedstawiania interpelacji na sesji rady
- Przyjęcie zasady, ze przewodniczącym komisji rewizyjnej jest radny opozycji, a komisję tworzą przedstawiciele klubów radnych ( po jednym)
- Przyjęcie zasady, że do prezydium rady wchodzą przedstawiciele wszystkich klubów
- Zapewnić udział opozycji w mediach utrzymywanych przez gminę
- Do Ustawy o samorządzie powiatowym wprowadzić definicję terenów wiejskich oraz wprowadzić możliwość uznawania przez radę poszczególnych dzielnic jako tereny wiejskie korzystające z przepisów ustawowych jak dla terenów wiejskich leżących poza miastami.
- Do Ustawy o samorządzie powiatowym wprowadzić definicję terenów zdegradowanych oraz wprowadzić możliwość uznawania przez radę poszczególnych dzielnic jako tereny zdegradowane korzystających
z przepisów ustawowych jak dla terenów zdegradowanych zwolnionych z opłat i danin publiczno-prawnych. Jako teren zdegradowany należy uznać teren dzielnicy w której występuje skażenie historyczne gleb lub są zlokalizowane co najmniej dwa zakłady zaliczone do mogących znacząco lub potencjalnie oddziaływać na środowisko. Uzależnić budowę kolejnych zakładów na terenach zdegradowanych
od referendum mieszkańców.
- Do Ustawy o samorządzie powiatowym wprowadzić referendum
w którym o przyszłości powiatu jako miasta na prawach powiatu lub powiatu ziemskiego decydują mieszkańcy na wniosek 10% ogółu osób zameldowanych w mieście. Dodatkowo wprowadzić możliwość przeprowadzania na wniosek mieszkańców dzielnicy referendum, czy chce ona pozostać w mieście na prawach powiatu, czy uzyskać samodzielność jako gmina.
- Wprowadzić zasadę , że w gminie pozostaje 10% dochodów z PIT (PIT lokalny) i uwzględnić to w dotacjach celowych.
- Wprowadzić zapis w Ustawie prawo ochrony środowiska, że decyzja
o budowie nowego zakładu może zostać podjęta, jeżeli teren przeznaczony pod budowę posiada oddzielną drogę dojazdową,
nie przebiegającą przez tereny zabudowy mieszkaniowej.
- Wprowadzić w Ustawie prawo ochrony środowiska obowiązek spełniania poziomu Najlepszej Dostępnej Techniki (BAT). Uzupełnić BAT
dla wszystkich stosowanych technologii i działań gospodarczych.
- Przekazać wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do urzędów wojewódzkich oraz przeprowadzić weryfikację wydanych pozwoleń. Wprowadzić odpowiedzialność karną urzędnika za wydanie decyzji budowlanej dla podmiotu, który nie posiada środowiskowych uwarunkowań.
- W postępowaniach środowiskowych uwzględniać zagrożenia zdrowotne mieszkańców i możliwość powstania na skutek podejmowanych działań gospodarczych czynników wywołujących te zagrożenia w chwili obecnej i w przyszłości.
- W planach zagospodarowania przestrzennego wprowadzić szczegółowe zapisy w zakresie dopuszczalnych poziomów skażenia środowiska dla powietrza, gleby, wód i hałasu dla każdego rodzaju terenu.
- Wyeliminować z obiegu prawnego i z postępowań środowiskowych pojęcie „emisja niezorganizowana”.
- Wprowadzić aktualne normy dopuszczalnych zanieczyszczeń powietrza dla wszystkich substancji i je zweryfikować a w niektórych przypadkach obniżyć do obecnych standardów. Wyeliminować z obiegu urządzenia monitorujące, które nie analizują składu chemicznego substancji oraz wprowadzić zasadę, że substancje pyłowe wytwarzane przez firmę nie mogą być obecne poza terenem działalności firmy w żadnej postaci.
- Ustalić jako minimalną odległość zakładów zaliczonych do mogących znacząco lub potencjalnie oddziaływać na środowisko od zabudowy mieszkaniowej na 3 km.
- Przeprowadzić reorganizację instytucji ochrony środowiska poprzez stworzenie jednej „policji środowiskowej” mającej uprawnienia kontroli bez uprzedzenia podmiotów gospodarczych i samorządowych, wyposażonej w środki i laboratoria do badań.
- Wprowadzić Ustawę antyodorową dla działalności gospodarczej.
- Wprowadzić w Ustawie prawo ochrony środowiska obowiązek prowadzenia procesu kruszenia wszystkich substancji oraz ich sortowania w halach.
- Wprowadzić w Ustawie prawo ochrony środowiska odpowiedzialność za nadzór nad ochroną środowiska i przestrzeganiem prawa dla burmistrzów, wójtów i prezydentów na obszarze na którym sprawują władzę samorządową oraz odpowiedzialność dla inspekcji ochrony środowiska za kontrolę przestrzegania przepisów ochrony środowiska.
- Wprowadzić centralny rejestr odpadów prowadzony przez inspekcję ochrony środowiska z systemem śledzenia od momentu opuszczenia zakładu do dostarczenia do końcowego odbiorcy, rejestr odpadów odbieranych od mieszkańców oraz rejestr odpadów powstających
w procesie produkcji w zakładach i składowanych na wewnątrzzakładowych składowiskach.
Uważamy, że są to niezbędne regulacje dla zapewnienia właściwej równowagi pomiędzy warunkami życia mieszkańców a realizacją koniecznych dla gospodarki inwestycji oraz wpływu mieszkańców na samorząd podejmujący decyzje w imieniu mieszkańców. Obecnie brak takiej równowagi wywołuje społeczne konflikty i prowadzi do poważnych niepokojów społecznych. Wszystkie protesty podejmowane przez mieszkańców wielu miast mają głębokie uzasadnienie. Oczekujemy, że instytucje odpowiedzialne za ład prawny w Rzeczypospolitej Polskiej podejmą wreszcie działania zapewniające właściwe funkcjonowanie ochrony środowiska naturalnego w naszym kraju, które będzie brało uwagę przede wszystkim dobro człowieka. Nie jesteśmy przeciwko budowie nowych zakładów, ale muszą to być zakłady nie szkodzące obywatelom naszego państwa, działające w ramach czytelnych i jednoznacznych oraz powszechnie akceptowanych ram prawnych.
Jerzy Reszke